VA, Watt ve Güç Faktörü
VA, görünür gücü; Watt ise aktif gücü ifade eder. Aradaki farkı belirleyen güç faktörü (PF), cihazın gerilim ve akımının faz uyumunu gösterir. Birçok modern UPS, 0,9 PF hatta 1,0 PF’e yakın değerlerle çalışır; buna karşın bağlı yüklerin PF değerleri daha düşük olabilir. Seçim yaparken, bağlı cihazların toplam Watt değerini toplayıp, UPS’in VA kapasitesiyle birlikte güç faktörünü dikkate almak gerekir. Basit bir yaklaşım, toplam Watt değerini 0,8’e bölerek kabaca gereken VA kapasitesini hesaplamaktır; yine de bu, yükün karakteri ve marş akımları gibi ayrıntılarla doğrulanmalıdır.
Hangi Mimari: Line-Interactive mi, Online mi?
Line-interactive UPS’ler, voltaj dalgalanmalarına karşı AVR ile düzeltme yapar ve kısa kesintilerde aküye geçer. Ofis ve ev kullanımında çoğu zaman yeterlidir. Online (double-conversion) UPS’ler ise AC’yi DC’ye, ardından tekrar AC’ye çevirerek çıktı gerilimini şebekeden tamamen izole eder; frekans ve gerilim kararlılığı üst düzeydedir. Kritik sunucu, medikal cihaz veya endüstriyel kontrol uygulamalarında tercih edilir. Seçimde belirleyici olan, cihazların dalgalanmalara hassasiyeti ve hedeflenen süreklilik seviyesidir.
Otonomi Hesabı ve Akü Mimarisi
Otonomi, bağlı yükte hedeflenen çalışma süresidir. Basit hesap, UPS üreticisinin sağladığı eğrilerle veya çevrimiçi hesaplayıcılarla yapılır; yine de kabaca, yük arttıkça otonominin doğrusal değil, daha hızlı düştüğünü unutmamak gerekir. Haricî akü kabinleriyle süre uzatılabilir; ancak şarj devresinin kapasitesi, akü kimyası, ortam sıcaklığı ve periyodik test programı birlikte planlanmalıdır. Uzun otonomi isteniyorsa, akü kabini sayısı kadar şarj gücünün de artırılması gerekir; aksi takdirde aküler tam dolmadan sık döngüye girer ve ömür kısalır.
Bypass, ATS ve Seçicilik
Kritik yükler için bypass mimarisi ve otomatik transfer şalteri (ATS) planı önemlidir. UPS bakımı sırasında yükün kesintisiz çalışması için manuel/otomatik bypass düşünülmelidir. Şebeke–jeneratör–UPS üçgeninde, frekans ve gerilim toleransları uyumlu değilse gereksiz bypass davranışı ve akü tüketimi yaşanır. Pano tarafında selektivite kurgusu, arızanın yalnız ilgili devrede kalmasını sağlar; bu, UPS çıkışındaki korumaların doğru kademelendirilmesiyle mümkündür.
Yerleşim, Soğutma ve Gürültü
UPS’ler ısı üretir; kapalı, havalandırmasız bir hacimde akü ömrü belirgin biçimde kısalır. Ortam sıcaklığı her 10 °C arttığında, kurşun-asit akü ömrü kabaca yarıya düşebilir. Gürültü ve titreşim de göz ardı edilmemelidir; ofis içinde çalışacak cihazlar için akustik konfor önemlidir. Kablo güzergâhlarının düzenli olması, zayıf akım altyapısıyla parazitsiz çalışmayı kolaylaştırır. Metal gövde ve topraklama sürekliliği, güvenlik kadar ölçüm ve denetim süreçlerinde de belirleyicidir.
Bakım, Test ve İzleme
UPS’in sağlığını korumanın yolu, periyodik testlerden geçer. Yük bank testi, gerçek otonomiyi doğrular; akü empedans ölçümleri ise erken yıpranmayı gösterir. SNMP kartları veya yazılım tabanlı izleme çözümleri, sıcaklık, yük yüzdesi ve alarm durumlarını takip etmeyi kolaylaştırır. Bu kayıtlar, beklenmedik kesintilerde hızlı teşhis sağlar ve bakım takvimini veriye bağlar.
