Güç Faktörü ve Etkileri
Güç faktörü, aktif gücün görünür güce oranıdır ve 1’e yaklaştıkça enerji verimliliği artar. Düşük güç faktörü aynı işi yapmak için daha yüksek akım demektir; kablo ve baralar ısınır, kayıplar büyür. Kompanzasyonla devreye alınan kondansatör grupları, endüktif yüklerin ihtiyaç duyduğu reaktif gücün bir kısmını lokal olarak karşılar ve şebekeden çekilen toplam akımı düşürür. Sonuç, hat ısısının azalması, ekipman ömrünün uzaması ve faturada reaktif kalemlerin kontrol altına alınmasıdır.
Kompanzasyon Panosu ve Kontrol Yöntemleri
Klasik yaklaşımda kademe kademe devreye giren kondansatör grupları bir reaktif güç kontrol rölesi tarafından yönetilir. Röle, akımı ve gerilimi izleyerek gerekli kademeyi devreye alır veya çıkarır. Daha hassas senaryolarda tristörlü (thyristor) anahtarlama tercih edilir; böylece kontaktör kaynaklı gecikmeler ve ani darbeler azaltılır. Değişken hız sürücüleri ve hızlı yük değişimlerinin olduğu tesislerde bu tür çözümler fark yaratır. Kademelerin seçimi, yük profilinin gün içi değişimlerine göre planlanmalıdır.
Harmonikler ve Filtre İhtiyacı
Modern elektronik yükler, akım dalga şeklini bozarak harmonik üretir. Klasik kondansatör bankları, harmonikli ortamlarda rezonans riski yaratabilir ve arızaları tetikleyebilir. Bu durumda detuned reaktörlü kondansatör grupları veya aktif harmonik filtreler gündeme gelir. Analiz, ölçüm verisiyle yapılmalıdır; rastgele kapasite eklemek, sorunu büyütebilir. Uygun filtreleme, yalnız reaktif cezayı değil, trafonun ve kabloların sıhhatini de korur.
Bakım, Ölçüm ve Güvenlik
Kompanzasyon panosunda periyodik bakım şarttır. Kontaktör ve tristörlerin ısıl davranışı, kondansatörlerin şişme ve kapasitans kaybı, baraların sıkılığı ve soğutma düzeni kontrol edilmelidir. Termal kamera, kritik noktaları gözle görünür kılar. Fan ve filtre temizliği, tozun ısıyı hapsetmesini önler. Etiketleme ve şema güncel tutulduğunda, müdahaleler hızlanır ve hata riski düşer. Güvenlik açısından, deşarj dirençleri ve kapasitörlerin boşalma süreleri göz ardı edilmemelidir.
Pratik İyileştirmeler ve İzleme
Basit adımlar bile büyük fark yaratır. Büyük motorlar için yumuşak yol vericiler veya sürücüler kullanıldığında marş akımı düşer, güç faktörü iyileşir. Fazlar arası yük dengelemesi, hatların gereksiz ısınmasını önler. Uzaktan izleme ile güç faktörü, harmonik seviyeleri ve sıcaklık değerleri takip edilirse, arızalar büyümeden yakalanır. Raporlar, yatırımların geri dönüşünü somut verilerle ortaya koyar.
