Kablo Türleri ve Kesit Hesaplama

Kablo Türleri ve Kesit Hesaplama

Elektrik tesisatlarının sağlıklı, güvenli ve verimli çalışabilmesi için kullanılan kabloların doğru seçilmesi büyük önem taşır. Hangi kablonun nerede kullanılacağı ve hangi kesitte seçileceği, enerji iletimi açısından hayati bir rol oynar. Yanlış kablo seçimi, ısınma, enerji kaybı, kısa devre, yangın gibi ciddi risklere neden olabilir. Bu nedenle hem kablo türlerinin bilinmesi hem de kesit hesaplamalarının doğru yapılması gerekir. Bu yazıda, yaygın kablo türleri ve kablo kesit hesabı konuları detaylı bir şekilde ele alınacaktır.

1. Kablo Türleri

Elektrik tesisatlarında kullanılmak üzere farklı yapıda ve özellikte birçok kablo türü vardır. Bunlar, kullanım alanına, yalıtım malzemesine, iletken cinsine ve montaj şekline göre sınıflandırılır.

1.1. NYA (Tek Damar, PVC İzoleli)

• Sabit tesisatlarda kullanılır

• Genellikle boru içinde döşenir

• Uygun maliyetlidir

1.2. NYM (Çok Damar, PVC İzoleli ve Kılıflı)

• Konut ve iş yerlerinde yaygın

• Duvardan geçen tesisatlarda tercih edilir

• Yangına dayanıklı türleri vardır

1.3. TTR (İkiz ve Topraklı Kablo)

• Genellikle priz ve aydınlatma tesisatlarında kullanılır

• Esnek yapısı sayesinde kolay döşenir

1.4. NYFGbY (Zırhlı Yer Altı Kablosu)

• Yer altı enerji iletiminde kullanılır

• Dış ortam ve mekanik darbelere dayanıklıdır

1.5. YMVK (Kılıflı Güç Kablosu)

• Orta gerilimli sistemlerde tercih edilir

• Sanayi tipi enerji dağıtımı için uygundur

1.6. H07V-K (Esnek Tek Damar)

• Pano içi kablolamalarda yaygındır

• İnce ve çok tellidir, esneklik sağlar

1.7. Koaksiyel Kablo

• Görüntü ve veri iletiminde kullanılır

• TV, güvenlik kamera sistemlerinde tercih edilir

1.8. CAT5 – CAT6 Kablo

• Bilgisayar ve ağ sistemlerinde kullanılır

• Veri aktarım hızına göre sınıflandırılır

2. Kablo Kesit Hesaplama

Kablo kesiti, elektrik akımının kablo üzerinden güvenli bir şekilde iletilmesini sağlayan temel unsurdur. Yetersiz kesit, ısınma, voltaj düşümü ve yangın riskine yol açar. Kablo kesiti, genellikle milimetrekare (mm²) cinsinden ifade edilir.

2.1. Kablo Kesiti Neye Göre Belirlenir?

• Taşınacak akım miktarı (Amper)

• Gerilim seviyesi (V)

• Kablo uzunluğu (metre)

• Ortam sıcaklığı

• Döşeme şekli (toprak, hava, boru içi)

• Gerilim düşümü toleransı

• Faz sayısı (monofaze veya trifaze)

2.2. Temel Formül (Yaklaşık Hesaplama):
Kesit (mm²) ≈ (2 × L × I × ρ) / ΔV

Burada:

• L: Kablo uzunluğu (gidiş + dönüş)

• I: Akım (Amper)

• ρ: Direnç katsayısı (bakır için 0.0175 ohm·mm²/m)

• ΔV: Maksimum gerilim düşümü (genellikle %3)

Bu formül daha çok uzun mesafeli tesisatlarda kullanılır. Pratikte ise tablo veya hazır hesaplama araçları tercih edilir.

2.3. Pratik Kablo Kesit Tablosu (Bakır Kablo, Monofaze 220V için)

• 1.5 mm² → 12-15 A

• 2.5 mm² → 18-25 A

• 4 mm² → 25-32 A

• 6 mm² → 32-40 A

• 10 mm² → 40-63 A

• 16 mm² → 63-80 A

• 25 mm² → 80-100 A

2.4. Trifaze Sistemlerde Kablo Kesiti

Trifaze sistemlerde akım üç faz üzerinden dağıtıldığından gerilim düşümü daha az olur. Bu durumda formül farklılık gösterir, ancak mantık aynıdır. Yüksek güçlü makineler, sanayi motorları gibi uygulamalarda trifaze sistemler kullanılır ve kesit seçiminde güvenlik katsayısı mutlaka eklenir.

2.5. Kesit Hesabında Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Kablo türü bakır mı alüminyum mu olmalı doğru seçilmeli

• Aşırı akım için sigorta değerleri dikkate alınmalı

• Ortam sıcaklığına göre taşıma kapasitesi düşebilir

• Toprak altında kullanılan kablolar için koruyucu kılıf ve zırh gerekli olabilir

• Gerilim düşümü %3’ü geçmemelidir, hassas cihazlarda bu sınır %2 olabilir

3. Kablo Seçiminde Güvenlik

Doğru kesitte kablo seçmek yalnızca cihazların çalışmasını değil, aynı zamanda yangın güvenliğini de etkiler. Düşük kesitli kablolar aşırı ısınarak yangına sebep olabilir. Sigorta ve kablo değerleri birbirine uyumlu olmalı, kablolar aşırı yüklenmemelidir. Yangına dayanıklı kablo tercihleri yapılmalı, özellikle ortak alanlar ve acil durum sistemleri için uygun sertifikalı ürünler kullanılmalıdır.

4. Kablo Etiketleme ve Renk Kodları

• Faz kablosu: genellikle kahverengi, siyah ya da gri

• Nötr kablosu: mavi

• Topraklama kablosu: yeşil-sarı çizgili

Bu renk kodları sayesinde montaj ve arıza kontrolü kolaylaşır. Renk standartlarına uyulması tesisat güvenliği açısından önemlidir.Elektrik tesisatlarında doğru kablo türünü seçmek ve doğru kesitte uygulamak, sistemin güvenliği, verimliliği ve uzun ömürlü olması için temel şarttır. Gelişigüzel seçimler, kısa devre, ısınma, voltaj düşümü ve hatta yangın gibi büyük problemlere neden olabilir. Hem teknik bilgi hem de standartlara uygunluk dikkate alınmalı, gerekirse uzman görüşüyle kesit hesabı yapılmalıdır. Enerji taşımanın omurgası olan kablolar, sağlam ve bilinçli seçimlerle sisteme değer katar.