Elektrik Yangınları: Nedenleri, Riskleri ve Korunma Yöntemleri

Elektrik yangınları, evlerde, işyerlerinde ve endüstriyel tesislerde ciddi maddi kayıplara ve can kayıplarına yol açabilen tehlikeli olaylardır. Bu yangınların büyük çoğunluğu, ihmalkarlık veya teknik hatalardan kaynaklanır. Bu rehberde, elektrik yangınlarının temel nedenlerini, alınabilecek önlemleri ve acil durum müdahale adımlarını detaylandıracağız.

Elektrik Yangınlarının Başlıca Nedenleri

A. Aşırı Yüklenme (Aşırı Akım)

• Tanım: Bir devrenin taşıyabileceğinden fazla akım çekmesi.
• Örnekler:
  • Tek prize bağlanan çoklu uzatma kabloları.
  • Kalorifer, fırın ve klima gibi yüksek güçlü cihazların aynı devreye bağlanması.
• Sonuç: Kablolar aşırı ısınır, izolasyon erir ve kısa devre oluşur.

B. Kısa Devre

• Tanım: Faz ve nötr iletkenlerin dirençsiz bir şekilde temas etmesi.
• Nedenler:
  • Eskimiş veya hasarlı kablolar.
  • Yanlış bağlantılar veya gevşek terminaller.
• Sonuç: Ani yüksek akım, kıvılcım ve alev.

C. Ark (Elektrik Arkı)

• Tanım: İki iletken arasında hava üzerinden elektrik atlaması.
• Nedenler:
  • Nemli ortamlarda gevşek bağlantılar.
  • Elektrik panolarında toz birikmesi.

D. Eski veya Hatalı Tesisat

• Riskler:
  • Alüminyum kablolar (oksitlenme riski yüksek).
  • 20 yıldan eski tesisatlar (izolasyon çatlaması).

E. Hatalı Cihaz Kullanımı

• Örnekler:
  • Ucuz ve kalitesiz şarj aletleri.
  • Aşırı ısınan elektrikli battaniyeler.

Elektrik Yangınlarını Önleme Yöntemleri

A. Doğru Tesisat ve Malzeme Seçimi

1. Kablo Kesiti Hesaplama:
   • Akım taşıma kapasitesine uygun kablo seçimi (Örn: 10A için 1.5 mm² bakır kablo).
2. Kaliteli Malzemeler:
   • TSE belgeli priz, sigorta ve anahtarlar.
   • Ateşe dayanıklı (LSZH) kablolar.

B. Elektrik Sistemlerinin Periyodik Bakımı

1. Panoların Kontrolü:
   • Sigorta ve kaçak akım rölelerinin test edilmesi.
   • Toz ve nemden arındırılması.
2. Kablo ve Bağlantılar:
   • Aşınma, ezilme veya erime belirtilerinin kontrolü.

C. Güvenlik Ekipmanları

1. Kaçak Akım Rölesi (GFCI):
   • Toprak kaçaklarını algılayarak devreyi keser.
2. Aşırı Akım Koruma:
   • Otomatik sigortalar (MCB) ve termik şalterler.
3. Ark Hatalı Devre Kesici (AFCI):
   • Ark oluşumunu algılayarak yangını önler.

D. Doğru Cihaz Kullanımı

1. Uzatma Kabloları:
   • Aşırı yüklenmeye izin vermeyin.
   • Dağınık kablo düzeninden kaçının (ısı birikimi riski).
2. Cihazların Bakımı:
   • Aşırı ısınan cihazları kullanmayı bırakın.
   • Tozlu fanlar veya klima filtrelerini temizleyin.

E. Yangın Söndürme Sistemleri

1. Portatif Yangın Söndürücüler:
   • CO2 veya kuru kimyevi toz içeren söndürücüler kullanın (Elektrik yangınlarında su kullanılmaz!).
2. Otomatik Söndürme Sistemleri:
   • Data merkezleri veya endüstriyel tesislerde gazlı söndürme sistemleri.

Elektrik Yangını Sırasında Yapılması Gerekenler

A. İlk Müdahale Adımları

1. Güç Kaynağını Kesin:
   • Ana şalteri kapatarak enerjiyi kesin.
2. Yangın Söndürücü Kullanın:
   • Elektrik kaynağı kesilmişse su kullanılabilir, ancak kesin emin değilseniz CO2 tercih edin.
3. İtfaiyeyi Arayın (110):
   • Yangın kontrol dışına çıktıysa derhal profesyonel yardım isteyin.

B. Elektrik Çarpması Durumunda

1. Kurbanı Devreden Ayırın:
   • Plastik veya tahta bir cisimle teması kesin.
2. İlk Yardım:
   • Solunum ve nabız kontrolü yapın.
   • CPR (kalp masajı) uygulayın.

Elektrik Yangını Senaryoları ve Çözümleri

Senaryo 1: Kombi Yanında Elektrik Panosu

• Risk: Nem ve ısı, panoda korozyon ve kısa devre riskini artırır.
• Çözüm: Panoyu kombiden uzak, kuru bir alana taşıyın.

Senaryo 2: Ofiste Çoklu Adaptör Kullanımı

• Risk: 8’li prizde 10 cihazın bağlı olması.
• Çözüm: Güç dağıtımını dengeleyin ve yüksek kaliteli ani akım korumalı prizler kullanın.

Yasal Yükümlülükler ve Standartlar (Türkiye)

• TSE K 046: Elektrik tesisatı standartları.
• Elektrik Piyasası Kanunu: Kaçak elektrik kullanımı yasaktır.
• Binaların Yangından Korunması Yönetmeliği: Ticari binalarda yangın alarmı zorunluluğu.

İstatistikler ve Gerçek Hayattan Örnekler

• Türkiye’de Yangınların %25’i elektrik kaynaklıdır (AFAD verileri).
• 2019 İstanbul Örneği: Eski bir apartmanda alüminyum kablo aşınması sonucu çıkan yangında 3 kat zarar gördü.

Elektrik yangınları, önlenebilir risklerdir. Doğru tesisat, periyodik bakım ve bilinçli cihaz kullanımı ile bu riskleri minimize etmek mümkündür. Unutmayın: “Önlemek, söndürmekten daha kolaydır!”